Doktorlar Hastaya Bilgi Vermek Zorunda mıdır ?

Doktorlar Hastaya Bilgi Vermek Zorunda mıdır ? Hastanın Bilgi Alma Hakkı Nedir ?

Hastaneye başvuran her birey, ırk, dil, din, mezhep, cinsiyet, fiziksel, düşünsel ve sosyal özellikleri ne olursa olsun, var olan tanı, tedavi ve rehabilitasyon olanaklarından en üst düzeyde yararlanma hakkına sahiptir.

Hastaların sağlık durumu ve uygulanacak müdahalelerle ilgili aydınlatılma hakkı vardır. Hastanın aydınlatılması hakkına uluslararası belgelerde dikkatle yer verilmiştir. Aydınlatma hakkında temel amaç hastanın sağlık durumu, tanısı, tedavinin gidişi, önerilen tıbbî girişimler ve her bir girişimin potansiyel risk veya yararları, önerilen girişimlerin alternatifleri, tedavisiz kalmanın sonucu konularında bilgilendirilerek tıbbî müdahaleye serbestçe karar vermesini sağlamaktır. Hastalar bu konularda sözlü ya da yazılı olarak bilgilendirilebilir.  Bu bilgilendirmede bazı başlıklar mutlaka yer almalıdır:

Hastalara bilgi, mümkün olduğunca sade şekilde, tereddüt ve şüpheye yer verilmeden, hastanın sosyal ve kültürel düzeyine uygun olarak anlayabileceği şekilde verilir. Hasta, tıbbi tedavi ve müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık personeli tarafından bilgilendirilir.

Aydınlatma Hangi Konuları Kapsamalıdır?

• Sağlık durumu hakkında,
• Hastalığın seyri ve sonuçları,
• Uygulanacak tıbbî işlemler,
• Uygulanacak tıbbî işlemlerin yararları,
• Uygulanacak tıbbî işlemin verebileceği zararlar,
• Bize uygulanacak tıbbî işlemlerden başka tedavi yöntemleri,
• Hastanın tedaviyi kabul etmemesinin sonuçları,
• Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,
• Sağlıklı yaşamları için kritik yaşam tarzı önerileri,
• Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşılabileceği gibi konularda hasta aydınlatılmalıdır.

Aydınlatmanın Genişletileceği Haller

• Tıbbî girişim ile göze alınan risk büyükse aydınlatmanın kapsamı geniş olmalıdır.
• Kalıcı bir zarar tehlikesi bulunuyorsa mutlaka kapsamlı bir aydınlatma yapılmalıdır.
• Geçici zararlar hakkında da hastaya bilgi verilmelidir.
• Tıp bilimi ve uygulamasına henüz yerleşmemiş (yeni tıbbî) girişimlerde hasta bu konuda ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmelidir.
• Hastanın birden fazla tedavi yöntemini seçme imkânına sahip olduğu durumlarda da aydınlatmanın kapsamı genişlemelidir.

Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme

Hastalar hizmet aldıkları sağlık kurumunu seçme ve tedavinin herhangi bir evresinde değiştirme hakkına sahiptir.

Aydınlatmanın Daraltılabileceği veya Yapılmayacağı Hâller

• Müdahalenin ivediliği arttıkça aydınlatmanın kapsamı da daraltılabilir ya da aydınlatma yapılmayabilir.
• Hasta serbest iradesi ile aydınlatılma hakkından vazgeçebilir.
• Cerrahi girişim sırasında girişimin genişletilmesi gerekirse ve bu genişletmenin yapılmaması hâlinde hasta organ kaybına uğrayacaksa hasta aydınlatılmadan girişim genişletilebilir.

Hasta Nasıl Aydınlatılmalıdır?

Aydınlatma hastanın anlayacağı şekilde yapılmalıdır. Bu nedenle aydınlatma tereddüt ve şüpheye yer vermeyecek şekilde ve hastanın anlayacağı bir dilde yapılmalıdır. Örneğin, aydınlatmada hastanın anlamadığı bir dildeki terimler kullanılmamalıdır. Aydınlatma sırasında ya da sonrasında hasta, anlamadığı, tereddütte veya şüphede kaldığı konular ile ilgili bilgi isteyebilir.

Aydınlatma Ne Zaman Yapılmalıdır?

Hastanın aydınlatılması girişimden mâkul bir süre önce ve mâkul bir sürede yapılmalıdır. Örneğin acil bir durum söz konusu değilse, cerrahi girişimle ilgili bilgiler hastanın uygun bir karar alabilmesine yetecek ve hastaya düşünme fırsatı bırakacak bir süre önce yapılmalıdır.

Aydınlatma Kime Yapılmalıdır?

Aydınlatmanın doğrudan hastaya yapılması gerekir. Hasta yerine başka birinin bilgilendirilmesi, hastanın isteği dışında yapılamaz. 

Mahremiyete Saygı Gösterilmesi:

Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta, mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Tüm klinik görüşmeler, muayene, tıbbi işlemler, tedaviler ve hasta nakliyesi hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir.

Aydınlatma Hastadan Başkasına Yapılabilir mi?

Hasta talep ederse istediği bir kişi hastanın yerine bilgilendirilebilir. Bunun için de hastanın yazılı talepte bulunması gerekir. Hastanın isteği dışında bir başka kişinin hastanın sağlık durumu hakkında bilgilendirilmesi veya istemediği bir kişinin yanında bilgilendirmenin yapılması mahremiyet hakkını ihlal oluşturabilir. Bu nedenle hastanın aydınlatıldığı sırada özel hayatının ihlal edilmemesine özen gösterilmesini bekleme hakkı vardır.

Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme:

Hastalar, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personelin kimlikleri, görev ve unvanlarını bilme, personeli seçme, tedavisi ile ilgilenen personeli değiştirme hakkına sahiptir.

Hasta Ücretler Hakkında Bilgilendirilmelidir

Bütün bunlarla beraber hastanın aldığı hizmet için ödemesi gereken bedeller hakkında da bilgilendirilme hakkı vardır. Örneğin bir güvenceden yararlanan hastanın güvence kapsamı dışında kalan harcama ve uygulamalar hakkında önceden bilgilendirilme hakkı vardır.

Aydınlatma Nasıl Yapılır?

• Hastanın mümkün olduğunca tereddüt ve şüpheye yer vermeyecek şekilde aydınlatılma hakkı vardır.
• Aydınlatmayı tıbbî müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık meslek mensubu yapmalıdır.
• Aydınlatma hastaya yapılmalıdır.
• Hastanın yerine bir başkasının bilgilendirilmesini isteme hakkı vardır. Ancak hasta bu konuda yazılı talepte bulunmalıdır.
• Hasta tıbbî girişimden makul bir süre önce aydınlatılmalıdır.
• Hasta aydınlatılırken hastanın mahremiyeti korunmalıdır.
• Hasta hizmetin bedeli konusunda bilgilendirilmelidir.

Hangi Hâllerde Verilen Bilgiler Sınırlanabilir?

Bazı hâllerde sağlık hastanın sağlık durumu ya da tanısı hakkında bilgilendirilmesinde sınırlamalara gidilebilir. Bu sınırlamalar daha çok bilginin hastaya verilmesinin hastanın
sağlık durumunu olumsuz etkileyeceği kaygısının duyulduğu durumlarda değerlendirilir. Buna karar verme yetkisi hekime bırakılmıştır.
Hastaların tanının başkasına söylenmemesini bekleme hakkı vardır. Ancak bu durumlar ile karşılaşmak istemeyen hastaların önceden başkasına bilgi verilmemesini talep hakkı vardır. Bu nedenle hastanın ailesi ya da yakınlarına bilgi verilmesi konusunda hassasiyetinin olduğu durumlarda bunu önceden açıkça hekimle paylaşması özel yaşam hakkı açısından önemlidir. Hastanın başkasına bilgi verilmemesini açıkça ifade etmek zorunda bırakılması aynı yönetmelikte yer alan aşağıda yer verilen özel hayata saygı hakkı açısından yanlış bir yaklaşımdır.
Yasaların engellediği ya da yetkili mercilerin tedbir almasının gerektirdiği hâller dışında hasta, sağlık durumu hakkında kendisinin ya da yakınlarının veya hiç kimsenin bilgilendirilmemesini talep edebilir. Hastanın bu konudaki talebini yazılı vermesi gerekir. Hasta bilgi almama talebinden dilediği zaman vazgeçebilir.

Hastaların vaktine saygı

Her birey hızlı ve önceden belirtilen süre içerisinde gerekli tedaviyi alma hakkına sahiptir. Bu hak tedavinin her aşaması için geçerlidir. Belli bir süre içinde verilmesi gereken hizmetler dikkate alınarak, bekleme sürelerinin belirlenmesi sağlık hizmetlerinin görevidir. Önceden belirlenen süre içerisinde sağlık hizmeti verilemezse, aynı kalitede alternatif hizmetler kullanım ihtimali garanti edilmeli ve bundan kaynaklanan harcamalar makul bir süre içerisinde hastalara geri ödenmelidir.

Doktorlar, hastalarına bilgi verme süresi dahil olmak üzere yeterli zaman ayırmalıdır.

Saygınlık görme

Her bireyin saygı, itina ve ihtimam gösterilerek, güleryüzlü, nazik, şefkatli ve hijyenik şartlar sağlanmış, gürültü ve rahatsız edici bütün etkenler bertaraf edilmiş bir ortamda sağlık hizmeti alma hakkı vardır.

Dini vecibeleri yerine getirme

Her bireyin, kuruluşun imkanları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde, dini vecibelerini yerine getirme hakkı vardır.

Ziyaret ve refakatçi hakkı

Her bireyin, kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ziyaretçi kabul etme, mevzuat ve imkanlar ölçüsünde ve hekimin uygun görmesi durumunda refakatçi bulundurmayı isteme hakkı vardır.

Kalite standartları hakkı

Her birey, yüksek kalitede sağlık hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir. Kaliteli sağlık hizmeti hakkı, sağlık kurumları ve sağlık personelinin teknik performans, konfor ve insan ilişkileri açısından tatmin edici seviyelerde sunu yapmasını gerektirir.

Güvenlik

Kötü işleyen sağlık hizmetlerinden, tıbbi yanlışlık ve hatalardan meydana gelen zararlardan her bir bireyin korunma hakkı vardır ve yüksek güvenlik standartlarını karşılayan sağlık hizmetleri ve tedavilerinden de yararlanma hakkı vardır.

Yenilik hakkı

Her birey uluslararası standartlara göre, yeniliklerden -teşhis prosedürleri dahil olmak üzere- yararlanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetlerinin görevi, özellikle az rastlanan hastalıkları dikkate alarak araştırmalar yapmak ve onları desteklemektir.

Gereksiz ağrı/acı ve sıkıntıdan sakınma hakkı

Her birey hastalığının her evresinde, mümkün olduğu ölçüde acı ve sıkıntıdan korunma hakkına sahiptir. Sağlık Hizmetleri, bu amaçla hastanın tedavisinin kolay ve rahat geçmesi için gerekli tedbirleri almalıdır.

Kişisel tedavi hakkı

Her birey kendi kişisel ihtiyaçlarına göre teşhis ve tedavi programlarını yönlendirme hakkına sahiptir. Sağlık Hizmetleri, bu amaçla tedavi hakkını her zaman ilk sırada tutan esnek programlar temin etmelidir.

Şikayet hakkı

Her bireyin bir zarar gördüğünde şikayette bulunma hakkı vardır. Sağlık Hizmetleri, hastalara sahip oldukları haklar konusunda bilgi vermelidir. Şikayet, belli bir süre içerisinde sağlık hizmetleri yetkilileri tarafından yazılı olarak cevaplandırılmalıdır.

Tazminat hakkı

Sağlık tedavisi sırasında fiziksel veya manevi ve psikolojik zarar gören bireyin kısa bir sürede tazminat alma hakkı vardır. Sağlık Hizmetleri, sorumluluğun gerçekte kimde olduğu tespit edilemese bile, zararın nedeni ve önemi ne olursa olsun tazminat hakkının her zaman var olduğunu temin etmelidir.